1600 LERİN BİTCOİNİ…LALE

Günümüzde Bitcoin’in dalgalı serüvenine tanık olurken tarih’ deki lale çılgınlığı bize büyük ekonomik balonların ne denli yıkıcı olabileceğini hatırlatıyor.1600 ler de Hollanda da bir çiçek hem ekonomiyi alt üst ediyor, hem de insanların evlerini ve servetlerini bu çiçeğe yatırmasına sebep oluyor…

Gelin tarihine beraber bakalım :17. Yüzyılın başlarında Amsterdam, Asya dan getirilen baharat ticareti sayesinde Avrupa nın en zengin şehirlerinden biri haline geldi. Bu dönemde zengin tüccarlar ihtişamlı malikanelerini egzotik çiçeklerle süslemek için birbirleriyle yarışıyordu .Ancak hiç bir çiçek doğudan gelen LALE kadar etkileyici bulunmadı.

Lale egzotik güzelliği ve sıra dışı renkleriyle kısa sürede popüler oldu. İnsanlar bu çiçeği sadece süs için değil, aynı zamanda bir statü sembolü olarak görmeye başladı. Bu talep lalelerin fiyatlarını astronomik seviyelere çıkardı. Lalelerin en değerlisi, kırmızı-beyaz çizgili ‘’Semper  Augustus’’  adındaki bir türdü.1636 yılında bir Semper Augustus soğanı, bu günün parasıyla yaklaşık 25.000 dolar değerindeydi. Yani dönemin bir zanaatkarının 10 yıllık maaşına eşitti.

Bazı insanlar sadece birkaç lale soğanı karşılığında evlerini satıyor, hatta tüm servetlerini bu çılgınlığa yatırıyordu. Bu fiyat artışının bir sebebi de lalelerin farklı renk ve desenlerle kırılmasını sağlayan bir virüstü. Bilim insanlarının ‘’Lale kırılması virüsü’’ adını verdiği bu durum ,çiçeklerde eşsiz desenler oluşturuyordu ve insanlar bu kusurlu ama egzotik lalelere servet ödüyordu.1637 yılına gelindiğinde, lale fiyatları birden bire düşmeye başladı. İnsanlar bu çiçeklerin aslında o kadar değerli olmadığını fark etti.

Bir gün önce servet değerinde olan bir lale, ertesi gün neredeyse hiç bir şeye değmez hale geldi .Evlerini birikimlerini kaybeden aileler, bu ekonomik balonun patlamasının ardından büyük bir kaos yaşadı. Bazı tarihçiler o dönemde Avrupa da yaşanan Veba salgınının insanların daha riskli yatırımlar yapmasına neden olduğunu düşünüyorlar.

Ancak salgın kötüleştikçe insanlar lale açık arttırmalarına girmeye korktu ve bu da fiyatların hızla düşmesine neden oldu. Osmanlı İmparatorluğundan Kanuni Sultan Süleyman döneminde Avrupa ya yayılan bu çiçek ve yarattığı ekonomi balonu patladı.

Lale çılgınlığı tarih deki ilk ekonomik balon olarak kabul edilir. Bu gün ‘’Lale çılgınlığı’’ bir malın gerçek değerinin üzerinde fiyatlandırıldığı ekonomik balonları tanımlamak için kullanılıyor…