Yapay zekâ teknolojilerinin günlük yaşamda giderek daha fazla yer alması, insanlarla makineler arasındaki ilişkiyi de dönüştürüyor. Akıllı telefonlardan ev asistanlarına, sosyal medya algoritmalarından iş dünyasında kullanılan otomasyon sistemlerine kadar pek çok alanda yapay zekâ artık hayatın ayrılmaz bir parçası haline geldi.
Ancak uzmanlar, bu teknolojilerin kullanımında “antropomorfizm” yani insan biçimcilik riskine dikkat çekiyor. Antropomorfizm, insanların insan olmayan varlıkları –örneğin hayvanları, nesneleri veya teknolojik cihazları– insana ait duygular, düşünceler ve niyetlerle ilişkilendirmesi anlamına geliyor.
İnsanlar makineleri “canlı” gibi görüyor
Psikologlar ve iletişim uzmanları, kullanıcıların özellikle gelişmiş yapay zekâ sistemlerini bir “arkadaş” veya “duygusal bağ kurulabilecek varlık” gibi görmeye başladığını vurguluyor. Sesli asistanlara isim takılması, sohbet robotlarına güvenilmesi ya da yapay zekâya duygular atfedilmesi bu durumun en somut örnekleri arasında yer alıyor.
Araştırmalara göre, insanlar yapay zekâyı daha çok kişiselleştirdikçe, onun objektif ve mekanik bir sistem olduğu gerçeğini göz ardı etme riski artıyor. Bu durum hem kullanıcıların gerçekçi olmayan beklentiler geliştirmesine hem de teknolojinin etik kullanımında sorunlara yol açabiliyor.
Uzmanlardan uyarı: Duygusal bağa dikkat
Yapay zekâ ve insan ilişkilerinin geleceğine dair değerlendirmelerde bulunan uzmanlar, teknolojinin insan hayatını kolaylaştırıcı ve dönüştürücü etkilerini kabul etmekle birlikte, duygusal bağ kurma eğiliminin sınırlandırılması gerektiğini belirtiyor. Aksi halde, bireyler gerçek sosyal ilişkiler yerine yapay ilişkileri tercih edebilir veya karar alma süreçlerinde yapay zekânın yönlendirmelerine fazlasıyla bağımlı hale gelebilir.
Yeni bir toplumsal dönüşüm
Uzmanlara göre yapay zekâ ile kurulan ilişkiler, iletişim sosyolojisi ve psikolojisi açısından yeni bir dönemi işaret ediyor. Antropomorfizmin etkisiyle makinelerin “insanlaştırılması”, gelecekte hem etik tartışmaları hem de teknolojinin toplumsal etkilerini derinden şekillendirecek.
Antropomorfizm nedir?
Antropomorfizm, insan dışı varlıklara insan özellikleri yükleme eğilimidir. Tarihte tanrıları insan formunda tasvir etmekten, hayvanlara insani duygular atfetmeye kadar birçok alanda görülen bu eğilim, günümüzde yapay zekâ ile daha da görünür hale gelmiştir.
