Anahtar Parti Adana İl Başkanı Av. Atilla Karataş, hal yasası tartışmalarına farklı bir pencereden bakarak “Bir gün çıkıp gelecek, tüm sorunlarımızı çözecek mi?” diye sordu. Karataş, meyve-sebze fiyatlarındaki uçurumun yanı sıra süt, buğday, ayçiçeği, pirinç gibi hal kapsamı dışındaki ürünlerdeki fiyat oyunlarını gündeme taşıdı. Başkan Karataş, vatandaşın en temel beklentisini şu sözlerle dile getirdi: “Vatandaşlarımız, tarla ile pazar ya da market fiyatı arasındaki uçurumun kapanmasını bekliyor. Meyve ve sebze; üreticiden çıkar, şehir hallerinden geçer, pazara ve markete ulaşır. Bu süreçte fiyat her adımda katlanır.” Ancak Karataş, tartışmanın sadece sebze ve meyveden ibaret olmadığını hatırlattı.
Hal Dışındaki Ürünler: Asıl Büyük Fark Nerede?
Hal kapsamına girmeyen ürünleri tek tek sıralayan Karataş, çarpıcı örnekler verdi: “Buğday, arpa, mısır, ayçiçeği, pirinç, yem bitkileri, bal, süt, peynir, tereyağı… Bunlar halden geçmez. Çiftçiden 13 TL’ye alınan süt, sanayide 17,15 TL maliyetle işleniyor. Kaşar peyniri, klasik peynir 220 TL’ye tüketilmesi gerekirken 300 TL’ye satılıyor. 95 TL olması gereken kültür peynir ise 160 TL’ye raflara çıkıyor.”
Hal Yasası Yeterli mi?
Karataş’a göre, hal yasasının etkisi sınırlı olacak: “Hal yasası tüketici lehine düzenlense bile sadece meyve ve sebze fiyatlarını sınırlı ölçüde etkileyebilir. Ancak süt, buğday, ayçiçeği, mısır gibi ürünlerdeki fiyat farkları devam eder.” Ürün fiyatlarının nasıl belirlendiğini de aktaran Karataş, spekülasyon ve stokçuluğa dikkat çekti: “Ürün borsaları üzerinden belirleniyor, stokçulukla şişiriliyor, döviz hareketleri ve ithalat politikaları bahane edilerek artırılıyor. Üretici zarar ederken aracı ve sanayici kat kat kazanıyor.”
Çarpıcı Örnekler
-
Buğday: Çiftçiden 7 TL’ye alınan buğday, 11 TL’den üretime girdi; çiftçi zarar ederken ekmek pahalandı.
- Ayçiçeği: Düşük fiyata alınıp stoklandı, döviz ve dış fiyatlar bahane edilerek yağ fiyatı şişirildi.
- Arpa: Spekülasyonla yem fiyatını artırdı, et fiyatları yükseldi.
- Mısır: Ya spekülasyonla ya da sıfırlanan ithalat vergisiyle ithalatçılar kazandı, çiftçi battı.
Çözüm: Birlikte Üretim Modeli
Karataş, çıkış yolunu “Birlikte Üretim Modeli”nde gördüğünü vurguladı: “Sadece hal yasasına bel bağlamak yetmez. Devlet, kooperatifler aracılığıyla üreticiyle ortak olacak. Kooperatifler, merkez birlik çatısı altında fiyatları denetleyecek. Böylece tüketici, hal yasasından beklediğinin de ötesinde kazanacak; çiftçi ise daha çok bereket görecek.” Karataş, sözlerini şu ifadelerle noktaladı: “Üretim, planlama, takip, AR-GE ve verimlilikle büyür. Birlikte Üretim Modeli ile maliyetler düşer, kalite yükselir, zararlı tarım ilaçları azalır. Çocuklarımız proteine ulaşır, sağlık harcamaları düşer, toplumun yaşam kalitesi artar. Çiftçi bankacılara ve aracılara mahkum olmadan, mahsulüyle borcunu öder. Bu model, üreticiyi ve tüketiciyi birlikte güçlendirir.”
